تازیانه گفتمان حسینی بر دلهای خفته خواص جامعه

ننگ بر شما و خاک بر فرقتان، شما طاغوتهای این امت هستید. کتاب خدا را پشت سر انداخته اید و گول شیطان را خورده و در نافرمانی و عصیان متحد شده اید. شما تحریف کنندگان کتاب خدا، خاموش کنندگان چراغ سنّتها، قاتلان فرزندان پیامبران و نابودکنندگان خاندان اوصیاء و ملحق کنندگان نطفة زنا به نسب و آزاردهندگان مؤمنان هستید که با سران مسخره کنندگان پیامبر همنوا شده اید؛ همانها که قرآن را بعض بعض کرده،  1به جزئی ایمان آورده و به جزء دیگر کافر شده اند.2

جریانی را که پیغمبر اکرم ص به وجود آورده بود قهراً روحی و حقیقتی داشت و در عین اینکه دارای روحی و حقیقتی و باطنی بود، ظاهری و شعارهایی و پوسته ای هم داشت؛ هم هسته و باطن داشت و هم پوسته وظاهر. تاریخ و طبیعت و تجربه ی بشری نشان می دهد که هرگاه یک جریان صحیح و مفید و خدمتگزاری برای بشر به وجود می آید وقتی دشمن می بیند از مواجهه و رو در روی آن قرار گرفتن نتیجه ای نمی برد به فکر این می افتد که به آن ملحق بشود و خودش را در همان جریان قرار بدهد. ولی در این جریان، پوسته را حفظ می کند و هسته را که در درون قرار دارد، خالی می کند و می خورد؛ ظاهر را نگه می دارد و باطن را تغییر می دهد به طوری که اکثریت قریب به اتفاق مردم احساس نمی کنند که آن حقیقت از دستشان رفته است چون پوسته و ظاهر آن محفوظ است. ولی پوسته را هسته نگه می دارد، حیات پوست به هسته ی آن است و ظاهر را باطن نگه می دارد لذا پس از آنکه باطن و هسته آن حقیقت به کلی از بین رفت، ظاهر و پوسته، مدتی دوام می آورد ولی بعد از مدتی ظاهر هم خود به خود از میان می رود.
طبق شواهد روایی و تاریخی، پس از رحلت پیامبر باورها و اخلاق دوران قبل از بعثت، بار دیگر با لباسی نو، ظهور کرد و به تدریج بر فرهنگ اسلامی امت پیامبر چیره شد  و همچنانکه گذشت علت اساسی بازگشت دوران جاهلیت، گل آلود شدن سرچشمه ها یعنی خواص جامعه اسلامی بود. روحیه اشرافیگری و دنیازدگی و رفاه طلبیِ به تدریج درخواص نفوذ کرد و به مرور زمان برای آنها تبدیل به یک خوی و عادت اخلاقی شد.

پس از به خلافت رسیدن امیرالمومنین و إعمال روش عادلانه در تقسیم بیت المال، طلحه و زبیر نزد امیر المومنین آمدند و به ایشان عرض کردند: عمر سهم ما را از بیت المال اینگونه نمی داد! حضرت فرمودند: رسول الله سهم شما را از بیت المال چگونه می داد؟! طلحه و زبیر ساکت شدند و حرفی برای گفتن نداشتند. سپس حضرت ادامه دادند: مگر رسول خدا بیت المال را به طور مساوی بین مسلمانان تقسیم نمیکرد؟ آن دو جواب دادند: بله. حضرت فرمود: پیروی از سنت رسول الله اولی است یا سنت عمر؟ گفتند: سنت رسول الله ولی به هر حال ما جزء صحابه متقدم در اسلام آوردن و از یاران نزدیک پیامبر بودیم و در این راه زحمات زیادی کشیدیم و متحمل مشقات فراوانی شدیم. امیرالمومنین ع از آنها سوال کرد: شما به رسول الله نزدیک تر بودید یا من؟ گفتند: شما. فرمود: شما خوش سابقه ترید یا من؟ گفتند: شما. فرمود: شما در این راه بیشتر سختی کشیده اید یا من؟ گفتند: شما. سپس حضرت با کلامی قاطع اب پاکی را بر روی دستان طلحه وزبیر می ریزند: قسم به خدا که من و این کارگرم در بهره مندی از این مال یکسان هستیم. و با دستان مبارکشان به آن کارگر اشاره میکنند. 3

طلحه و زبیر کسانی نبودند که به پرداختی بیت المال نیازی داشته باشند. اعتراض آنها از سر نیازمندی نبود بلکه می گفتند این باعث کسر شان ماست که در تقسیم بیت المال ما را هم ردیف مردم عادی و عوام الناس قرار میدهی!

زید بن ثابت از کاتبان وحی و اصحاب رسول الله بود. پس از مرگ وی، خواستند طلاهای به جای مانده از او را بین ورثه تقسیم کنند. طلا را قاعدتاً با سنگِ مثقال وزن می کنند ولی به قدری طلا بود که مجبور شدند با تبر آنها را بشکنند وتقسیم کنند! مثل هیزم، که با تبر آن را خرد می کنند و به قطعات کوچک تقسیم می نمایند.  4
 این وضع ادامه پیدا میکند تا اینکه حکومت به دست معاویه می رسد. کسی که می گوید: هر خلیفه ای که مّرد با خود اسمش را هم برد و یادی از او باقی نماند امّا هر روز پنج بار در منارهها میگویند: «اَشهَد اَنّ محمّدا رسول الله» تا این نام وجود دارد، نمیتوان کاری کرد. "إِلَّا دَفْناً دَفْنا" من میخواهم این نام را دفن کنم ! 5
اما خواص در این جامعه چه می کنند؟ امام حسین ع در خطبه ای که در منا در سال58 هجری یعنی دو سال قبل از مرگ معاویه، در میان جمع کثیری از صحابه و تابعین ایراد فرمودند، به صراحت این مطلب را بیان می کنند. ایشان در بخش سوم خطبه، خطاب به خواص جامعه می فرماید:

شما اى گروهی که از نظر اجتماعی دارای خصوصیت¬هایی هستید!  اى کسانى که در دانش و علم (احکام اسلام) شهره شهرهاى خویش هستید و در اندرزگویى و خیر خواهى و نیک نامى زبان زد خاص و عامید! به پاس آن که نام خدا را بر لب دارید و راه او را در پیش، در دل مردم، شکوه و حرمت یافته اید. کسى که بر او نه برترى دارید و نه ریاست، شما را بر خود برترى مى بخشد و مقدم مى دارد و توانگران و برخورداران جامعه به اشاره شما خواسته نیازمندان را بر مى آورند.
به هنگام گذر از کوچه و خیابان با شکوه پادشاهان راه مى روید و با سبک و هیبت زمامداران قدم بر می دارید.
آیا این قدرت و شکوهی که بدان نایل آمده اید، به خاطر آن نیست که از مرزها و حدود احکام و قوانین خدا و حقوق و آزادى بندگان او دفاع کنید؟ امّا دریغ و درد که نه تنها چنین نکردید بلکه در مرزبانى از اکثر احکام خداوند کوتاهى کردید و با عدم تحرک و جنبش در برابر ستمکاران، حقوق مردم را خوار و بى مقدار شمردید و ضایع ساختید و در راه خدا، نه از مال خویش مایه گذاشتید و نه جانى به خطر افکندید و نه با تجاوزکاران درافتادید!
شما دانشوران و علماى دین نه در خور موقعیّت و عنوان خویش رفتار مى کنید و نه اینکه در برابر ظالمان از کسى که خود را به خطر می افکند و از حق و عدالت سخن میگوید، دفاع می کنید.
شما به جاى حق گویى و صراحت و بیان دردها و رنجها و حق کشى ها، با چرب زبانى و تملق بافى و چاپلوسى و سازش با استبداد، تنها به امنیّت خود مى اندیشید، نه حقوق و امنیّت دیگران و حراست از دین و عمل به قانون خدا؛ و از هشدارهاى خدا نیز- که شما را از سازش با ستمکاران و تمایل به آنان هشدار داده است- هراسی به خود راه نمی دهید و غفلت مى کنید.
راستى که فاجعه و مصیبت شما از همه سهمگین تر است؛ چرا که شما از جایگاه فرهنگى و معنوى و علمى و دینى خویش رانده شده و از رسالت عالمانه و آگاهانه دست شسته اید. 6
حضرت می فرماید: شما بودید که جامعه را به اینجا کشاندید! شما باید در مقابل معاویه می ایستادید!. نهایت امر این بود که شما را می کشت! وقتی که پای اسلام در میان است باید ایستاد و مقاومت کرد به خصوص اگر چشم مردم هم به شما باشد و در جامعه پیرامونی خود اسم و رسم و اعتبار و نفوذی داشته باشید.

پی نوشت:

1. حجر/91
  2. بحارالانوار، ج45، ص8

3. مناقب آل أبی طالب علیهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج 2، ص: 111
  4. تاریخ ابن خلدون، ج1 ترجمه مقدمه، ص 392
  5. بحارالانوار، ج33 ص 169
6. تحف العقول، صفحه 237

سیدعبدالله سیدحسینی - بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان