یبوست چیست؟ علائم یبوست و درمان یبوست

راه‌هایی ساده برای پیشگیری از یبوست

یبوست یا خشكی مزاج مشكلی است كه به واسطه آن دفع مدفوع با سختی و درد همراه می‌شود. به طور كلی، اگر كمتر از 3 بار در هفته دفع انجام شود و مدفوع سفت و خشك باشد، نشانه یبوست است. خوشبختانه اكثر موارد یبوست موقتی است. به این معنی كه با ایجاد تغییراتی ساده در شیوه زندگی مانند انجام ورزش منظم و بیشتر و گنجاندن رژیم غذایی سرشار از فیبر، می‌توان علائم ناشی از یبوست را كاهش دهد.

علائم بیماری یبوست

این‌كه فردی هر روز دفع مدفوع نداشته باشد، لزوما به معنای یبوست نیست. اما اگر 2 مورد یا بیشتر از شرایط زیر را تجربه كنید، نشانه‌ای از بروز این مشكل است. اگر دفع كمتر از 3 بار در هفته دارید، یا مدفوع شما سفت و خشك است، نشانه‌هایی از بروز این مشكل وجود دارد. همچنین مجبور بودن برای زور زدن بیش از حد در حین اجابت مزاج و احساس تخلیه ناكامل نیز می‌تواند از دیگر علائم یبوست باشد.

مراجعه به پزشك

با این‌كه یبوست اغلب آزاردهنده و ناراحت‌كننده است، اما اغلب افرادی كه با این مشكل روبه‌رو هستند به پزشك مراجعه نمی‌كنند. باید توجه داشت یبوست مزمن ممكن است منجر به بروز عوارضی شود یا نشانه‌ای از اختلالی جدی باشد كه نیاز به درمان و رسیدگی جدی‌تری دارد.

پس اگر عوارض و علائمی كه بیان شد بیش از 3 هفته طول بكشد یا شدید باشد و یا این حالات به یكباره و بی‌دلیل شروع شده است، مراجعه به پزشك را فراموش نكنید.

افراد مسن، كسانی كه زندگی بی‌تحرك یا كم‌تحركی دارند، افرادی كه به هر دلیلی محدود به رختخواب هستند، كسانی كه رژیم غذایی‌شان فیبر كمی دارد و مایعات كافی مصرف نمی‌كنند، بیشتر در معرض این مشكل قرار خواهند داشت. همچنین مصرف برخی داروها نیز موجب بروز این مشكل می‌شود.

پیشگیری از بیماری یبوست

همیشه پیشگیری مقدم بر درمان است و بدانید بسیار راحت‌تر خواهید بود اگر از بروز این مشكل در همان ابتدا پیشگیری كنید. برای این كار رعایت نكات زیر می‌تواند به شما كمك كند:

رژیم غذایی سرشار از فیبر:

رژیمی سرشار از مواد غذایی حاوی فیبر مانند میوه و سبزیجات در رفع این مشكل بسیار مفید است. برای جلوگیری از بروز برخی مشكلات، فیبر را به تدریج به رژیم غذایی خود اضافه كنید.

میوه و سبزیجاتی مانند سیب، هویج، كاهو، آلو، گلابی و برخی نان‌های سبوس‌دار برای كاهش و درمان یبوست مفید است.

همچنین غذاهای سرشار از چربی و قند و موادی كه فیبر كمی دارند ممكن است موجب بروز یا وخامت یبوست شوند. پس خوردن این‌گونه مواد را محدود كنید.

مصرف كافی مایعات:

مصرف مناسب مایعات در پیشگیری از این بیماری نقش مهمی دارد، اما مقدار دقیق مصرف آب و سایر مایعاتی كه انسان باید هر روز مصرف كند، برای هر فرد متفاوت است و به عواملی از جمله سن، جنسیت، سلامت و میزان فعالیت شما بستگی دارد. همچنین یادتان باشد مصرف مواد حاوی كافئین مانند قهوه را كاهش دهید زیرا آب بدن را كم می‌كنند.

ورزش و فعالیت بدنی منظم:

فعالیت و انجام منظم برنامه‌ای ورزشی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا شنا برای كمك به تحریك عملكرد روده مهم و مفید است. حداقل 30 دقیقه ورزش در اغلب روزهای هفته توصیه می‌شود.

توجه به دفع:

به دفع مدفوع بی‌توجهی نكنید. هر چه زمان طولانی‌تر شود، آب بیشتری از مدفوع جذب شده و دفع آن سخت‌تر می‌شود. و باز هم فراموش نكنید كه در صورت بروز مشكل مراجعه به پزشك و رعایت نكات و توصیه‌های وی ضروری است. در ضمن هنگام مواجهه با این مشكل هرگز به صورت خودسرانه دارو مصرف نكنید.

داروهایی که یبوست می آورند

برخی از داروهایی که روزانه مصرف می کنید باعث بروز یبوست می شوند، مانند داروهای ضدافسردگی، دیورتیک ها (ادرارآور)، داروهای مسکن و غیره . برای آشنایی بیشتر با این داروها و روش های مقابله با مشکل یبوست ناشی از مصرف آنها، گفتگویی با آقای دکتر محسن مسعودی، فوق تخصص گوارش و کبد و عضو هیات علمی دانشگاه انجام داده ایم که در این مطلب می خوانید.

آیا داروهای ضددرد یا همان مسکن ها باعث بروز یبوست می شوند؟

بله داروهایی مانند استامینوفن، ترامادول، متادون و پردینوزولون باعث بروز یبوست می شوند. برخی از داروهای ضددرد و ضدالتهاب به دلیل دارا بودن پاراستامول، مورفین، کودئین یا کورتون (کورتیزون) یبوست‌زا هستند.


این داروها درد را تسکین داده و بدن را به آرامش می رسانند. همین مسئله نیز روی قابلیت سلول های عصبی برای انقباض عضلات روده تاثیر گذاشته و باعث کند شدن کار آنها می شود. در نتیجه در کار دفع اختلال به وجود می‌آی

این تاثیر نامطلوب در بین سالمندان بیشتر دیده می شود. به خاطر اینکه این افراد به دلیل کم تحرکی و نداشتن تنوع غذایی کافی در معرض یبوست قرار دارند و مصرف این قبیل داروها مشکل را چندبرابر می‌کند.

چگونه می شود از این مشکل پیشگیری کرد؟

برای جلوگیری از یبوست ناشی از مصرف داروهای ضددرد و ضدالتهاب، پیاده روی روزانه بسیار موثر است.

این افراد باید موادغذایی مناسبی مانند میوه ها و سبزیجات تازه که سرشار فیبرهای غذایی هستند را مصرف کنند.

توصیه می شود همه افراد از مصرف بی‌رویه‌ی مسکن ها بپرهیزند.

گاهی در بین بیماران دیده می شود که قبل از شروع درد و به دلیل ترس ناشی از دردکشیدن، اقدام به مصرف مسکن می کنند. معمولا مشکل این افراد با تحرک بیشتر و مصرف مواد غذایی حاوی فیبر حل می شود و در صورت یبوست طولانی مدت و مداوم، بهتر است با پزشک مشورت کنند.
یبوست می تواند نشان دهنده کم آبی بدن نیز باشد. اگر بعد از افزایش مصرف آب، یبوست بیش از یک هفته طول کشید، با پزشک مشورت کنید

داروهای ضد افسردگی با چه مکانیسمی باعث یبوست می شوند؟

داروهای ضد افسردگی مانند پروزاک، سروکسات، ایمی‌پرامین و غیره نیز باعث بروز یبوست می شوند. تاثیر این داروها به عملکردهای مغزی محدود نمی شود، بلکه روی عملکرد سلول های عصبی منقبض کننده‌ی‌ عضلات روده‌ها نیز اثر گذاشته و خطر بروز یبوست را افزایش می دهند.


افرادی که مجبور به مصرف داروهای ضدافسردگی هستند، باید از خانه نشینی و بی‌تحرکی دوری کنند.

مصرف مواد غذایی حاوی فیبرهای غذایی مانند غلات سبوس دار، سبزیجات سبزرنگ و همچنین برخی از میوه‌ها مانند آلو و گیلاس برای دفع راحت مفیدند.

این افراد همچنین باید مصرف آب را نیز افزایش دهند و روزانه یک و نیم لیتر مایعات مصرف کنند. درصورت عدم رفع مشکل به پزشک مراجعه کنند.

در مورد داروهای ضدسوزش معده چطور؟ آیا این داروها هم یبوست زا هستند؟

بله. نمک های آلومینیوم موجود در برخی از داروهای ضدسوزش معده که برای تسکین معده مناسب هستند، برای روده ها مشکل‌ساز می شوند، بخصوص زمانی که مصرف آنها بیش از یک هفته طول بکشد.از بین این داروها می توان به شربت گاویسکون، مالوکس و سوکرالفیت اشاره کرد.

افرادی که این داروها را مصرف می کنند، علاوه بر افزایش تحرک بدنی باید مصرف مواد نشاسته‌ای را کاهش دهند و بیشتر سبزیجات و میوه‌هایی مانند آلو خشک (به مدت سه روز) را مصرف کنند. نوشیدن آب کافی نیز به این افراد توصیه می شود.

البته در برخی افراد، این داروها تاثیر کاملا عکسی دارند و به دلیل دارا بودن منیزیم باعث بروز اسهال می شود. توجه داشته باشید که سوزش معده طولانی مدت می تواند نشان دهنده‌ی زخم یا بیماری جدی‌تری مانند سرطان مری باشد. در نتیجه بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید تا مشکل به طور دقیق تری بررسی شود.

افرادی که دچار مشکلات قلبی هستند و دارو مصرف می کنند نیز از مشکل یبوست گله دارند. آیا داروهای مربوط به قلب نیز یبوست‌زا هستند؟

برخی از داروهایی که برای آریتمی (بی نظمی ضربان قلب) ، فشار خون بالا یا آنژین قفسه سینه تجویز می‌شوند، باعث کند شدن کار روده‌ها و بروز یبوست می شوند. از بین این داروها بخصوص به «مهار کننده‌های کانال کلسیم» مانند آدالات و قرص های دیلتیازم می توان اشاره کرد.

چه توصیه ای به این افراد دارید؟

اول اینکه به هیچ عنوان بدون مشورت پزشک، داروهای خود را قطع نکنند، چون مصرف داروهای قلب مهم تر از مشکل یبوست است. دوم اینکه از بی تحرکی بپرهیزند. سوم اینکه فیبر بیشتری مصرف کنند. مصرف آلو خشک به شرطی که بیش از سه روز متوالی نباشد، توصیه می شود.

در نهایت اینکه این افراد نیز با مشورت پزشک آب بیشتری مصرف کنند و در صورت رفع نشدن مشکل به پزشک مراجعه کنند.

در مورد داروهای ضداسپاسم هم توضیح می دهید؟

دیتروپان و دریپتان و غیره جزو داروهای ضداسپاسم هستند که با جلوگیری از انقباض های عضلانی مسبب دل درد و غیره می توانند باعث بروز یبوست شوند.

در واقع انقباض های غیرارادی بدن در عملکرد خوب روده ها تاثیر دارند.

آیا داروهای دیورتیک نیز باعث بروز یبوست می شوند؟

داروهای دیورتیک (ادرارآور) معمولا برای افرادی که از فشار خون بالا و یا احتباس آب بدن رنج می برند، تجویز می شوند و امکان دارد که باعث بروز یبوست نیز شوند.


دیورتیک ها با افزایش حجم آب دفع شده از بدن، باعث خشک شدن مدفوع شده و دفع آن را مشکل تر می کنند، بخصوص زمانی که بیمار به اندازه کافی آب ننوشد.

این افراد باید مصرف آب را افزایش دهند. یبوست می تواند نشان دهنده کم آبی بدن نیز باشد. اگر بعد از افزایش مصرف آب، یبوست بیش از یک هفته طول کشید، با پزشک مشورت کنید.

ز داروهای دیگر کدام یک باعث بروز این مشکل می شوند؟

برخی از شربت های سینه نیز باعث بروز یبوست می شوند. شربت های ضدسرفه که حاوی کدئین یا فولکودین هستند، معمولا مشکل دفع ایجاد می‌کنند و باعث بروز یبوست می شوند.


ترکیبات موجود در این شربت ها روی مغز اثر گذاشته و جلوی سرفه را می گیرند و همین مولکول ها نیز روی فعالیت روده ها تاثیر منفی می گذارند.

اگر مصرف شربت های سینه کوتاه مدت باشد، کافیست منتظر باشید تا دارو تمام شود. مصرف همزمان داروهای ملین به همراه داروهای دیگر می تواند خطرناک باشد

اگر مصرف این داروها و به دنبال آن یبوست بیش از یک هفته طول بکشد، باید مصرف میوه و سبزیجات و همچنین میزان فعالیت بدنی و نوشیدن مایعات را افزایش دهید. اگر یبوست برطرف نشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.


از داروهای دیگر می‌توان به قرص آهن، قرص کلسیم، آنتی هیستامین‌ها، داروهای ضدپارکینسون، داروهای ضدصرع و داروهای ضدالتهاب استروییدی اشاره کرد.

آیا مصرف داروهای ملین روش بی خطری برای مقابله با یبوست حاصل از مصرف داروهاست؟

انواع مختلفی از ملین ها نیز وجود دارند که اثرات متفاوتی دارند. این داروها با هدف سهولت دفع، روی روده‌ها تاثیر می‌گذارند. با این وجود مصرف همزمان داروهای ملین به همراه داروهای دیگر می تواند خطرناک باشد.

این داروها با افزایش سرعت خارج کردن مدفوع باعث افزایش دفع داروهای دیگر نیز می شوند. در نتیجه اثرگذاری دارو را کاهش می دهند. بنابراین مصرف ملین‌ها به همراه داروهای مهمی مانند داروهای قلبی می تواند نتایج نامطلوب و حتی آسیب رسان برای قلب به بار بیاورد.

در نتیجه توصیه می کنیم در حین مصرف داروهای دیگر، ملین ها را مصرف نکنید و از روش هایی که اشاره شد، برای مقابله با مشکل استفاده کنید.

در چه صورتی فرد می تواند مطمئن باشد که دچار یبوست شده است؟

گاهی اوقات افراد به طور یقیین نمی‌دانند که دچار یبوست شده‌اند یا خیر. یبوست علائم متعددی دارد.

افرادی که در هفته فقط سه مرتبه یا کمتر دفع دارند، در حین و پایان دفع احساس فشار زیادی می‌کنند، از نفخ، باد شکم و درد رود‌ه‌ها رنج می برند، مدفوع آنها خشک و سفت است و یا احساس عدم دفع کامل و یا احساس گیر کردن مدفوع دارند مشکوک به یبوست هستند.

اگر دو مورد از علائم اشاره شده در بالا را در خودتان مشاهده کردید، می تواند نشان دهد که دچار یبوست شده اید.

البته جای نگرانی نیست. بهترین کار نوشیدن آب بیشتر، مصرف میوه ها، سبزیجات و موادغذایی سرشار از فیبر است.

توصیه می کنیم بدون نظر پزشک، اقدام به مصرف ملین نکنید.

اگر با انجام توصیه های بالا، مشکل شما رفع نشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.